Quy định về carbon đen của IMO sắp được ban hành và ngành vận chuyển hàng hải phải sẵn sàng đáp ứng

Vào đầu tháng 10/2024, Ủy ban Bảo vệ Môi trường Biển (MEPC 82 – Marine Environment Protection Committee) của Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO – International Maritime Organization) đã nhất trí rằng nhiên liệu “polar fuels” sẽ được xem xét thêm tại cuộc họp của ủy ban kỹ thuật vào tháng 1/2025, đặt ra lộ trình rõ ràng cho việc quản lý carbon đen (1) trong tương lai.
(1) Carbon đen: còn được gọi là bồ hóng hay muội than, là một loại vật chất được tạo ra bởi quá trình đốt cháy không hoàn toàn các sản phẩm dầu nặng như nhựa.

Trong lộ trình mới này, tổ chức IMO và các quốc gia thành viên phải xây dựng các quy định bắt buộc để giảm phát thải carbon đen và các quy định mới này phải được chuẩn bị trong vài tháng để có thể được phê duyệt tại ủy ban MEPC 83 vào tháng 4/2025 và thông qua vào năm 2026. 

Tổ chức IMO đã thảo luận về tác động của carbon đen từ tàu thuyền đến Bắc Cực kể từ năm 2011. Có nhiều cách để tàu thuyền có thể giảm lượng khí thải carbon đen, nhưng nếu không có quy định nào được đưa ra, lượng khí thải sẽ tăng trên khắp thế giới và đã tăng gấp đôi ở Bắc Cực. 

Carbon đen là chất gây ô nhiễm khí hậu tồn tại trong thời gian ngắn, được tạo ra do quá trình đốt cháy không hoàn toàn nhiên liệu hóa thạch, với tác động lớn hơn ba nghìn lần so với CO2 trong khoảng thời gian 20 năm. Nó chiếm khoảng 1/5 tác động khí hậu của vận chuyển quốc tế, chiếm khoảng 3% trong tất cả các nguồn khí nhà kính làm nóng khí hậu do con người tạo ra. Không chỉ làm khí quyển ấm lên, carbon đen còn đẩy nhanh quá trình tan chảy khi rơi xuống tuyết và băng. 

Sự tan chảy này làm lộ ra những vùng đất và nước tối hơn, sau đó hấp thụ thêm nhiệt từ mặt trời, trong khi khả năng phản xạ của các chỏm băng cực của hành tinh bị giảm nghiêm trọng. Nhiệt độ tăng cao ở các vùng cực dẫn đến việc băng tan chảy tăng lên. Đây là sự mất đi hiệu ứng phản chiếu, và là một mối quan ngại nghiêm trọng: các nhà khoa học đã công bố rằng khả năng phản xạ của Bắc Cực đã suy yếu 24% kể từ năm 1980.

Sự suy giảm về phạm vi và khối lượng băng biển đang dẫn đến một cuộc khủng hoảng xã hội và môi trường đang bùng phát ở Bắc Cực, trong khi những thay đổi liên tiếp đang tác động đến biến đổi khí hậu toàn cầu và lưu thông trên các đại dương. Các nhà khoa học cho rằng các quá trình đang tiến gần đến điểm mà những thay đổi nhanh chóng và không thể đảo ngược trong thời gian ngắn.

Ngành vận tải biển có thể giảm lượng khí thải carbon đen bằng cách chuyển đổi tàu từ sử dụng nhiên liệu cặn bẩn – như dầu nhiên liệu nặng – sang các sản phẩm chưng cất nhẹ hơn. Chỉ riêng điều này sẽ có thể giảm lượng khí thải carbon đen từ 50 đến 80%, tùy thuộc vào loại động cơ, trong khi việc lắp đặt công nghệ như bộ lọc hạt diesel sẽ loại bỏ thêm carbon đen khỏi khí thải của tàu, giống như ô tô ngày nay. 

Các quốc gia thành viên của tổ chức IMO đã được giao nhiệm vụ cung cấp ý kiến ​​và đề xuất về polar fuel. Bản đệ trình của Liên minh Clean Arctic Alliance tại Ủy ban MEPC 82 đã nêu ra các đặc điểm phân biệt giữa polar fuel với nhiên liệu dư thừa, và do đó dẫn đến việc giảm phát thải carbon đen từ tàu dựa trên nhiên liệu. Một số quốc gia đã đề xuất rằng bất kỳ kết quả nào về polar fuel có thể được đưa vào hướng dẫn thực hành tốt nhất hiện có trước tiên, nhưng một số quốc gia Bắc Cực tại Ủy ban MEPC 82 đã ủng hộ ý tưởng về quy định bắt buộc. 

Sẽ là vô trách nhiệm và liều lĩnh nếu tổ chức IMO tiếp tục trì hoãn phản ứng của ngành vận tải biển đối với mối đe dọa khí hậu ở vùng Bắc Cực và các điểm giới hạn của Bắc Cực (những thay đổi hầu như không thể đảo ngược) do khí thải carbon đen gây ra. Việc tiếp tục cho phép khí thải không được kiểm soát của một chất gây ô nhiễm tác động đến khí hậu tồn tại trong thời gian ngắn ở Bắc Cực thực sự là hành động vô trách nhiệm, và sẽ gây ra những hậu quả chưa từng có đối với hành tinh và nhân loại trên toàn cầu. Không còn nhiều thời gian nữa nếu tổ chức IMO cần có bất kỳ tác động nào trong việc làm chậm quá trình băng tan ở biển Bắc Cực hoặc làm tan chảy lớp băng ở Greenland.

Tuy nhiên, điều quan trọng là phải đảm bảo rằng việc chuyển từ nhiên liệu nặng bẩn sang nhiên liệu diesel nhẹ hơn không ngăn cản sự phát triển của các loại nhiên liệu sạch khác hoặc các hình thức khác, bao gồm cả năng lượng gió. Quy định về carbon đen phải được viết theo cách yêu cầu các tàu hoạt động trong hoặc gần Bắc Cực phải chuyển sang nhiên liệu chưng cất sạch, nhưng cũng cho phép sử dụng nhiên liệu không hóa thạch, ít hoặc không có carbon hoặc các hình thức khác hiện đang được thương mại hóa. 

Tổ chức IMO và các quốc gia thành viên chỉ còn vài tháng để xây dựng các quy định bắt buộc này, những quy định này phải có hiệu quả trong việc giảm lượng khí thải carbon đen. Các quy định mới phải được chấp thuận tại Ủy ban MEPC 83 vào tháng 4/2025 và được thông qua vào năm 2026. 

Các vấn đề khác: Khu vực kiểm soát khí thải tại MEPC 82
Tại Ủy ban MEPC 82, hai khu vực kiểm soát khí thải (ECA – emission control areas) mới đã được thông qua và sẽ có hiệu lực từ ngày 01/3/2026, bao gồm vùng biển Bắc Cực của Canada và biển Na Uy. Khu vực ECA, là các khu vực biển có quy định chặt chẽ hơn, được thiết kế để yêu cầu các tàu thuyền giảm phát thải nitơ oxit (NOx), lưu huỳnh oxit (SOx) và vật chất dạng hạt (PM). Vì các tàu thuyền sẽ phải sử dụng nhiên liệu sạch, nên yêu cầu này có lợi ích chung là giảm phát thải carbon đen. 

Tại Ủy ban MEPC 82, bài thuyết trình của chính phủ Bồ Đào Nha đã nêu ra các nghiên cứu cơ bản cho một khu vực ECA tiếp theo ở Bắc Đại Tây Dương. Các ranh giới của khu vực ECA tương lai này vẫn chưa được quyết định nhưng có khả năng trải dài từ vùng biển Bồ Đào Nha đến bờ biển Greenland, giảm NOx, SOx và PM, với những cải thiện tiếp theo về chất lượng không khí và sức khỏe của các cộng đồng ven biển dọc theo bờ biển phía tây châu Âu. 

Việc thành lập khu vực ECA này sẽ đảm bảo rằng lượng khí thải carbon đen sẽ giảm hơn nữa, đây là tin tốt cho Bắc Cực. Khi tàu thuyền đi về phía bắc vĩ độ 60 độ, tác động của chúng từ khí thải carbon đen là lớn nhất. Tuy nhiên, vì carbon đen vẫn ở trong khí quyển trong vài ngày hoặc vài tuần, tùy thuộc vào gió thịnh hành, nên nó có thể di chuyển đến Bắc Cực từ phía nam. Bất kỳ biện pháp nào nhằm giảm lượng khí thải carbon đen từ tàu thuyền đi về phía bắc vĩ độ 40 độ bắc – ngay phía bắc biển Địa Trung Hải – sẽ có lợi rất lớn về mặt giảm tác động của khí thải carbon đen từ tàu thuyền lên Bắc Cực.

Mặc dù đây là tin rất đáng mừng, nhưng không phủ nhận quy định về carbon đen trên toàn Bắc Cực. Các khu vực ECA mới và ECA Đại Tây Dương trong tương lai sẽ cải thiện chất lượng không khí và sức khỏe của người dân ven biển, nhưng cho đến khi tổ chức IMO đưa ra các quy tắc bắt buộc, lượng khí thải carbon đen của ngành vận tải biển vẫn chưa được kiểm soát. 

Để xem các tin bài khác về “Carbon đen”, hãy nhấn vào đây.

Nguồn: Maritime Executive